Οι εφημερίδες γέμισαν με χαρμόσυνα άρθρα, τα ερτζιανά βουίζουν με ελπιδοφόρα μηνύματα, οι οθόνες των τηλεοράσεων αναβλύζουν αισιοδοξία ότι η κρίση του ελληνικού δημόσιου χρέους μπορεί και να έρχεται στο τέλος της. Από που μας ήρθαν τα καλά μαντάτα;
Μας ήρθαν από ένα email της γερμανικής εφημερίδας Die Zeit που μεταδόθηκε σε όλα τα μήκη και πλάτη της οικουμένης από το Reuters και το Bloomberg. Εν συντομία, για να μην σας κρατώ σε αγωνία, η προτεινόμενη λύση (που βασίζεται στην ιδέα της λεγόμενης επαναγοράς του χρέους μας) δεν είναι παρά μια τρύπα στο νερό. Για να το πω απλά: Δεν θα εφαρμοστεί. Αλλά και να εφαρμοστεί δεν θα λύσει το πρόβλημα του ελληνικού χρέους.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το Reuters μετέδωσε το εξής μήνυμα: "Γερμανοί αξιωματούχοι του Υπουργείου Οικονομικών ετοιμάζουν σχέδιο αντιμετώπισης της κατάστασης ανάγκης που θα κηρυχτεί στην περίπτωση που η Ελλάδα προβεί σε στάση πληρωμών ή στην αναδιάρθρωση του χρέους της... Πηγή του Υπουργείου Οικονομικών είπε ότι Γερμανοί δημόσιοι λειτουργοί αναλύουν τι θα σήμαινε μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους τόσο για τις Γερμανικές τράπεζες όσο και για την σταθερότητα του ευρώ. Έχουν αρχίσει, συμπληρώνει η πηγή, να διανοούνται το αδιανόητο."........
Ως εδώ πολύ σωστά. Θα ήταν ανεύθυνοι να μην ανέλυαν μια τέτοια εξέλιξη οι Γερμανοί ιθύνοντες, οι Γάλλοι, οι Βέλγοι, γενικά όλοι οι διαχειριστές της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας της Ευρώπης. Εδώ στο protagon τα λέμε από τον Μάρτιο: Η αναδιάρθρωση είναι εκ των ουκ άνευ! Μακάρι να γίνει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο (όπως έχω κατ' εξακολούθηση προτείνει), κάτι που θα 'σκότωνε' την Κρίση άμεσα. Αν όχι, τότε θα γίνει, δυστυχώς, στην περιφέρεια, με αποτελέσματα πολύ ειδεχθή όχι μόνο για την περιφέρεια αλλά για ολόκληρη την ευρωζώνη.
Πάμε όμως παρακάτω. Όταν ανέλαβε το Bloomberg να πάει την ιστορία παραπέρα, το έκανε εμπλέκοντας σε αυτήν το email της Die Zeit με τα εξής λόγια: "Θα επιτραπεί στην Ελλάδα [σημ. από την Γερμανία] να επαναγοράσει κρατικά ομόλογα με δανεικά από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (το γνωστό σε όλον τον κόσμο ως EFSF) με προνομιακά επιτόκια, σύμφωνα με μια αναφορά της Die Zeit που στάλθηκε μέσω e-mail χωρίς να αναφέρεται η πηγή της πληροφορίας."
Επιτρέψτε μου να συνοψίσω με τρία σημεία τους λόγους για τους οποίους η ιδέα αυτή στερείται ουσίας, για να μην πως ότι αξίζει την περιφρόνησή μας:
• Πρώτον, το EFSF δεν έχει τα χρήματα για να βοηθήσει το ελληνικό δημόσιο να επαναγοράσει σοβαρό ποσοστό των ομολόγων του. Για να διατηρήσει την υψηλή βαθμολόγηση για τα τοξικά ευρωομόλογα που ήδη εκδίδει, το EFSF αναγκάζεται να δανείζεται €2 για κάθε €1 που δανείζει (ο λόγος βέβαια είναι η τοξική, όπως την αποκαλώ, δομή των ευρωομολόγων του). Έτσι, ναι μεν η ευρωζώνη του έχει δώσει το δικαίωμα να δανείζεται €440 δις αλλά από αυτά μπορεί να δανείσει το πολύ τα €250 δις. Αν λάβουμε υπ΄όψη ότι από αυτά τα €80 δις είναι ήδη δεσμευμένα για την Ιρλανδία, και δεδομένου ότι πρέπει να είναι έτοιμο να δανειοδοτήσει την Πορτογαλία και την Ισπανία, το EFSF βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Ακόμα κι αν η κα Μέρκελ αποδεχθεί (όπως φαίνεται σχεδόν σίγουρο) το αίτημα να δοθούν κι άλλες εγγυήσεις στο EFSF ώστε η δανειοδοτική του ικανότητα να ξαναφτάσει τα €440 δις, το εν λόγω Ταμείο απλά δεν θα έχει την δυνατότητα να δανείσει αρκετά χρήματα στο ελληνικό δημόσιο ώστε να επαναγοραστεί ικανός αριθμός ομολόγων από τις τράπεζες, τα ασφαλιστικά ταμεία και τους ιδιώτες.
• Δεύτερον, ακόμα κι αν το EFSF βρει τα χρήματα για να δανείσει το ελληνικό δημόσιο, η επαναγορά θα αποτύχει. Γιατί; Επειδή η επαναγορά ομολόγων έχει λογική μόνον αν οι ιδιώτες ιδιοκτήτες τους θεωρήσουν ότι η σημερινή χαμηλή τιμή στην οποία διατιμώνται τα ομόλογα είναι υψηλότερη από εκείνη που θα εξασφαλίσουν στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι, για να έχει νόημα η επαναγορά, οι ιδιώτες πρέπει να θεωρούν ότι το δημόσιο μπορεί να αγοράσει μόνο ένα μικρό ποσοστό των ομολόγων του. Γιατί αν θεωρούν ότι το δημόσιο έχει τα χρήματα να αγοράσει πολλά από τα ομόλογά του, θα περιμένουν να ανέβει η σημερινή χαμηλή τιμή. Όπερ μεθερμηνευόμενον, η επαναγορά μπορεί να αποφέρει κάποιο κέρδος στο δημόσιο μόνο εάν το EFSF δεν μας δώσει αρκετά χρήματα ώστε η επαναγορά να κάνει την διαφορά. Αντίθετα, αν το EFSF όντως μας δώσει αρκετά δανεικά, τότε οι ιδιώτες θα απαιτήσουν υψηλότερες τιμές για τα ομόλογά τους, οπότε η επαναγορά θα είναι δώρον-άδωρον. Για να το πω απλά, κορώνα η επαναγορά δεν προχωρά λόγω αφραγκίας του δημοσίου μας, γράμματα προχωρά χωρίς όμως κέρδος για το δημόσιο.
• Τρίτον, όλοι γνωρίζουμε ότι η Ελλάδα δεν είναι, εδώ και καιρό, το βασικό πρόβλημα της ευρωζώνης. Το πρόβλημα της ευρωζώνης είναι, κατ' αρχάς, το Ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και, δευτερευόντως, η κατανομή του συνολικού δημόσιου χρέους μεταξύ των χωρών έτσι ώστε το χρέος της μίας χώρας δημιουργεί κρίση χρέους στην διπλανή της, κι εκείνη με την σειρά της στην παραδιπλανή της κλπ κλπ. Συνεπώς, μια μικρή σμίκρυνση του ελληνικού χρέους δεν θα αλλάξει κάτι ούτε για την Ευρώπη ούτε και για την Ελλάδα. Για αυτό τον λόγο, να είστε σίγουροι ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν θα ξοδέψουν φαιά ουσία ασχολούμενοι με αυτή την ανόητη πρόταση.
Λίγο αναλυτικότερα, η επαναγορά του χρέους είναι ένα εργαλείο που, όντως, χρησιμοποιούν πολλοί. Το χρησιμοποιεί η Ιταλία, το Βέλγιο, η Γαλλία αλλά και μεγάλες εταιρείες. Πότε το χρησιμοποιούν; Που και που, όταν προκύψει η εξής ευκαιρία: Έστω ότι μια επιχείρηση ή ένας δημόσιος οργανισμός, που έχει δανειστεί εκδίδοντας ομόλογα στο παρελθόν, παρατηρεί ότι η τιμή των ομόλογων αυτών έχει μειωθεί στην δευτερεύουσα αγορά όπου αγοράζονται και πουλιούνται καθημερινά. Έστω ακόμα ότι, εκείνη την στιγμή, λόγω κάποιας καλής συγκυρίας, έχει την δυνατότητα να δανειστεί νέα ποσά με χαμηλό επιτόκιο. Τότε, μπορεί να την συμφέρει να επαναγοράσει ένα μικρό, σχετικά, ποσοστό των ομολόγων της. Έτσι, θα καταφέρει να γλυτώσει ένα μέρος τόκων (καθώς έχει πάρει νέα δάνεια με χαμηλότερο επιτόκιο από εκείνο του ομόλογου που αποσύρει από την αγορά επαναγοράζοντάς το). Προσέξτε όμως ότι αυτό δεν μπορεί να αφορά παρά ένα μικρό ποσοστό των κυκλοφορούντων ομολόγων. Γιατί; Επειδή αν πάει να αγοράσει μεγάλο ποσοστό τους, τότε η τιμή των ομολόγων θα αυξηθεί και η επαναγορά θα πάψει να είναι συμφέρουσα.
Έρχομαι λοιπόν στην περίπτωση του ελληνικού δημοσίου. Πως διαφέρει από την παραπάνω περίπτωση; Με δύο τρόπους. Πρώτον, το ελληνικό δημόσιο δεν μπορεί να δανειστεί από μόνο του, με ανεκτό επιτόκιο, καθώς βρίσκεται εκτός αγορών. Δεύτερον, ακόμα κι αν μας δανείσει το EFSF με χαμηλά επιτόκια, για να αξίζει τον κόπο αυτός ο νέος δανεισμός πρέπει η επαναγορά να αφορά ένα αμελητέο ποσοστό του συνολικού δημόσιου χρέους. Στην καλύτερη περίπτωση να εξαγοράσουμε περί τα €12 δις μειώνοντας το χρέος μας των €300+ δις κατά, το πολύ, €1 δις. Όπως έλεγε και ο Σαίξπηρ, πολύ κακό για το τίποτα!
Φυσικά, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά αν το EFSF αγόραζε το ίδιο ελληνικά ομόλογα και μετά τα πούλαγε στο ελληνικό δημόσιο κοψοτιμής. Όμως αυτό θα ήταν απαγορευτικά ακριβό για το EFSF, καθώς οι τιμές των ελληνικών ομολόγων θα ανέβαιναν θεαματικά. Έτσι το EFSF δεν θα μπορούσε ούτε τα δάνεια της Ιρλανδίας να χρηματοδοτήσει, κάτι που θα θύμωνε ιδιαίτερα, και πολύ σωστά, την κα Μέρκελ.
Που καταλήγουμε λοιπόν; Καταλήγουμε εκεί που ήμασταν πριν η Die Zeit στείλει το ανεκδιήγητο email της. Η ευρωζώνη χρειάζεται όσο ποτέ μια συνολική, ορθολογική λύση που θα αναδιαρθώνει συνολικά και με άμεση πολιτική παρέμβαση ολόκληρο το βουνό του ευρωπαϊκού χρέους. Επειδή σας έχω κουράσει με την ανάλυση μιας τέτοιας λύσης (βλ. εδώ και εδώ για την πρότασή μου, και εδώ για μια πιο πρόσφατη αγγλική της έκδοση) δεν θα συνεχίσω. Απλά θα πω ότι μέχρι να αποφασιστεί μια τέτοιου είδους συνολική λύση (η οποία δεν είναι δυνατόν να βασίζεται σε επαναγορές, εθελοντικά κουρέματα, τοξικά ευρωομόλογα κλπ), η φιλολογία περί εναπαναγοράς του χρέους μας (χρησιμοποιώντας νέα δάνεια από το EFSF) αξίζει την περιφρόνηση όλων μας.
Βέβαια, αν η συνολική λύση προκύψει, και η ΕΚΤ αναλάβει το κατά Μάαστριχτ νόμιμο χρέος όλης της ευρωζώνης, 'δολοφονώντας' έτσι την Κρίση μία και καλή, τότε μια επαναγορά ενός μέρους του εναπομείναντος ελληνικού χρέους θα είχε κάποιο νόημα.
* O Γιάνης Βαρουφάκης διδάσκει οικονομική θεωρία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών προσποιούμενος έντεχνα τον οικονομολόγο.
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=4981
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου